Rok 1900 i sto lat później w Sławnie

Obecna ulica Jedności Narodowej w roku 1900. Widok na Bramę Koszalińską od strony polnej.

W 1900 roku miasto było siedzibą władz powiatowych. Był to jeden z największych powiatów w rejencji koszaliń-skiej (powierzchnią ustępował tylko powiatom słupskiemu i szczecineckiemu). Burmistrzem był August Stoebe, który sprawował swój urząd od l kwietnia 1879 roku - burmistrzem był do 31 marca 1906 r.

Siedzibą władz miejskich był ratusz zbudowany w połowie XVIII wieku, usytuowany w zachodniej części rynku (obecnie stoi tu dom handlowy PSS "Jantar"). Miasto było ważnym węzłem kolejowym. Miało bezpośrednie połączenia z Berlinem i Gdańskiem, a także szereg połączeń lokalnych, m.in. z Darłowem, Polanowem, Korzybiem. Planowano budowę linii kolejowej do Ustki.

Ruch osobowy na dworcu sławieńskim w 1900 roku wynosił 82 tysiące pasażerów i miał tendencje zwyżkowe. Podobnie było z towarami przeładowywanymi na stacji (w 1900 roku przeładowano 63.154 tony). Sławieński urząd pocztowy w 1900 roku uzyskał status instytucji I stopnia, podobnie jak urzędy w Koszalinie i Słupsku. W związku z tym zaplanowano budowę nowej siedziby, która oddana została do użytku w 1905 r. (do tego czasu poczta mieściła się na rogu dzisiejszych ulic Gdańskiej i I Pułku Ułanów).

Z poczty można było nadawać telegramy (od 1862 roku), a u progu nowego stulecia uruchomiono, dzięki podłączeniu miasta do sieci elektrycznej, niewielką centrale telefoniczną. W 1900 roku w mieście czynne były 24 telefony.
Dzieci uczęszczały do 7-oddziałowej szkoły podstawowej, która mieściła się przy dzisiejszej ulicy Grottgera. Działało progimnazjum (od 1880 roku w nowym budynku, dziś mieści się tu liceum) oraz prywatna szkoła żeńska i szkoła dokształcająca do zawodu.

Rozwijało się życie społeczno-kulturalne. Działała miejska biblioteka publiczna (od 1897 roku), chór mieszany (założony w 1873 r.), męskie stowarzyszenie śpiewaków (od 1882), resursa, która od 1881 roku posiadała własną siedzibę, towarzystwo upiększania miasta (założone w 1858 roku), stowarzyszenie gimnastyczne (od 1878 r.) i Ojczyźniany Związek Kobiet.

W sali koncertowej hotelu "Deutscher Hotel", (przy obecnej ul. Jedności Narodowej) odbywały się koncerty, m.in. koszalińskiej orkiestry kameralnej. 6 razy w tygodniu ukazywał się "Schlawer Zeitung" (dziennik założony w 1886 roku). Wychodziła gazeta urzędowa powiatu sławieńskiego "Schlawer Kreisblatt" (od 1843 roku). Dostępne były gazety o zasięgu regionalnym drukowane w Słupsku: "Intelligenzblatt" i "Volksblatt für Hinterpommern" oraz największa gazeta rejencji koszalińskiej "Zeitung für Hinterpommern".

Czynna była apteka i szpital powiatowy. Liczba członków miejskiej kasy chorych (założonej w 1884 roku) w 1900 roku wynosiła 926 osób. W tym samym roku w szpitalu leczono 343 pacjentów. Liczba biednych, chorych i samotnych w Szpitalu św. Jerzego (znajdował się przy dzisiejszej ulicy Jedności Narodowej w miejscu bloku nr 36) wynosiła 58 osób.

W mieście czynne były m.in. dwa browary (jeden z nich uruchomiony w 1866 roku wyprodukował w 1900 roku 12 tysięcy hektolitrów piwa), dwie garbarnie, młyn, tartak, dwie cegielnie, pięć farbiarni, dwie odlewnie żeliwa, fabryka mebli, fabryka przetwórstwa mięsnego Ferdynanda Zypriesa, duża drukarnia (spółka ojca i syna - H. Moldenhauer u. Sohn), wytwórnia kafli i glazury, mały zakład wyrobu cygar, rzeźnia miejska (wybudowana w 1896 r.). W mieście stacjonował nadal szwadron kawalerii pułku huzarów, którego sztab mieścił się w Słupsku. Działała ochotnicza straż pożarna (założona w 1888 roku) oraz gazownia miejska (zbudowana w 1898 r.) o wydajności 360 tysięcy metrów sześciennych gazu. Pozwoliło to w niedługim czasie zainstalować oświetlenie gazowe w śródmieściu. W 1900 roku opracowano także projekt miejskiej kanalizacji.

W mieście działały banki: agentura prywatnego gdańskiego banku akcyjnego, filia oddziału słupskiego Banku Rzeszy i agentura słupskiego banku akcyjnego. Była też miejska kasa oszczędności i towarzystwo pożyczkowe. Działał związek kupiecki (od 1892 r.) i rolniczy związek kupna i zbytu (od 1895 r.).

U schyłku XX wieku - w roku 2000 - Sławno znów było miastem powiatowym. Nowy powiat był znacznie mniejszy od tego sprzed wieku (bez Polanowa i Sianowa z okolicznymi miejscowościami). Starostwo mieściło się w biurowcu zakładu drzewnego "Sławodrzew" na południowych peryferiach miasta. Siedzibą władz miejskich był budynek dawnego Starostwa (starostwo mieściło się w nim od 1907 do 1975 roku). Rada miejska liczyła 22 osoby. Wybierała 7 osobowy zarząd. Jego przewodniczącym, czyli burmistrzem był Wojciech Ludwikowski. Funkcję tę sprawował w latach 1990-2002.

Miasto liczyło 13.995 mieszkańców, w tym 7325 to kobiety. Przybyło 121 dzieci (68 chłopców i 53 dziewczynki). Zmarło 89 mieszkańców miasta. Zawarto 75 małżeństw.
Liczba mieszkańców od lat 90-tych systematycznie się zmniejszała. Miasto przestało być ważnym węzłem kolejowym. Juz po 1945 roku przestały funkcjonować połączenia z pobliskimi miejscowościami, m.in. z Ustką i Polanowem, a od lat 90-tych z Darłowem.
Znacznie rozbudowana była centrala telefoniczna - liczba aparatów telefonicznych wynosiła 3860.

W szpitalu - który posiadał kilka oddziałów, m.in. chirurgię i ortopedię, oddział dziecięcy, wewnętrzny, reumatologię - leczono w 2000 roku około 5.800 osób.
W mieście działały 2 szkoły podstawowe, gimnazjum utworzone po niedawnej reformie oświaty, liceum ogólnokształcące, zespół szkół agrotechnicznych i zasadnicza szkoła zawodowa. Działało także pogotowie opiekuńcze, szkoła dla dzieci niesłyszących wraz z internatem, szkoła muzyczna I stopnia oraz cztery przedszkola.

Rozwijało się życie społeczno - kulturalne. Działała miejska biblioteka publiczna, sławieński dom kultury, który prowadził liczne sekcje i zespoły artystyczne oraz organizował imprezy kulturalne, m.in. wystawy, występy artystyczne, festiwal orkiestr dętych. W budynku działało także kino , które wyświetlało filmy w niektóre dni tygodnia. Wydawany był miesięcznik "Gazeta Sławieńska" i rocznik "Dorzecze". W sprzedaży dostępne były też dwa dzienniki regionalne: "Głos Koszaliński" oraz "Dziennik Bałtycki" z cotygodniową wkładką "Dziennik Sławieński".
Działały dwie fundacje : Fundacja "Dziedzictwo" zajmująca się badaniem i propagowaniem wiedzy o przeszłości miasta i okolicy (od 1992 roku) oraz Fundacja "Rodzina", działająca od 1994 roku na rzecz ludzi ubogich, których liczba po przemianach 1989 roku znacznie wzrosła. Bez pracy pozostawało ponad 2000 osób.

Istniał klub sportowy "Sława" z sekcją piłki nożnej oraz Ośrodek Sportu i Rekreacji, który organizował coroczny Bieg Święców (z grodziska wczesnośredniowiecznego we Wrześnicy na stadion w Sławnie).

Miasto podłączone było do sieci gazu ziemnego. Działała nowa stacja uzdatniania wody i oczyszczalnia ścieków. Wiele budynków podłączonych było do centralnej kotłowni. Kończono także budowę nowej kanalizacji sanitarnej. W miejsce dawnych latarń gazowych miasto oświetlały liczne lampy elektryczne.

Działała zawodowa straż pożarna i dwa banki - Powszechna Kasa Oszczędności i Bank Spółdzielczy.
Zarejestrowane były 2392 samochody osobowe, 116 motocykli, 445 samochodów ciężarowych, 62 ciągniki i 12 autobusów. Istniejący przed wiekiem, ale także po roku 1945 przemysł stopniowo przestawał istnieć. Kilka lat później działały jedynie dwa tartaki.