Bazylika archikatedralna imienia świętego Jakuba w Szczecinie.

Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego
Supported by a grant from Iceland, Liechtenstein and Norway through the EEA Financial Mechanism

Wiemy o tym z dokumentu, z roku 1187, który dotyczył dokonanej przez bpa Zygfryda konsekracji kościoła św. Jakuba Apostoła w Szczecinie, oraz przywilejów nadanych z tej okazji klasztorowi w Bambergu przez tegoż biskupa. Benedyktyni z Bambergu duszpasterzowali przy kościele św. Jakuba Apostoła od początku do 1525 roku, , czyli do przejęcia go przez protestantów. Jednak śladów pierwotnego kościoła z XII w. nie odnaleziono.

W drugiej fazie rozbudowy kościoła - na przełomie XIII i XIV wieku - wzniesiono dwuwieżowy masyw zachodni. Prace obejmowały ponadto przystosowanie obiektu do pokrycia go sklepieniami oraz rozpoczęto budowę bazylikowego chóru czyli prezbiterium. Prace przerwane ok. roku 1320 podjęto znowu w 1375 roku, zmieniając koncepcję chóru bazylikowego na halowy, z wciągniętymi do wnętrza skarpami. Między skarpami, wokół ambitu, powstał wieniec kaplic o wysokości równej halowemu ambitowi. Po 1380 r. do nawy południowej dostawiono rząd kaplic, charakterystyczny dla warsztatu mistrza Henryka Brunsberga ze Szczecina, co zachowało się do dzisiaj mimo wojen i zniszczeń od południowej strony kościoła.

W środku religijnego zamętu

Ważny dla historii kościoła jest rok 1456, kiedy to runęła wieża południowa pod naporem huraganu, co pociągnęło za sobą zniszczenie sklepień w przęsłach zachodnich. Prace przy odbudowie wieży, prowadzone przez mistrza Jana Benecke, zakończone zostały w 1503 roku. Była to generalna przebudowa masywu zachodniego. Zarzucono tradycyjny układ 2-wieżowy, wprowadzając rozwiązanie 1-wieżowe.

W 1534 roku. sejmik w Trzebiatowie wprowadził jako obowiązującą w księstwie religię luterańską. W wyniku tych zmian patronat nad kościołem św. Jakuba objął książę Bramim IX, syn Bogusława X i Anny Jagiellonki. Usunięto z duszpasterstwa benedyktynów, zabijając dwóch z nich razem z kościelnym. W 1677 roku, w czasie wojny szwedzko-pruskiej, kościół wraz z wyposażeniem podczas bombardowania został poważnie uszkodzony i zniszczony przez pożar, zniszczenia te doprowadziły do likwidacji wszystkiego co było pokatolickie, między innymi 52 ołtarzy średniowiecznych.

Bomby zniszczył kościół

W XIX w. wykonano wiele prac remontowych wymieniając gotyckie portale na neogotyckie. Jednak te prace zniweczyła ostatnia wojna, która przyniosła olbrzymie straty. Dywanowe naloty angielskie spaliły dzielnice mieszkalne Szczecina, wśród nich 8 kościołów razem z kościołem św. Jakuba Apostoła. Między innymi zniszczeniu uległ hełm wieży i więźba dachowa. 75 procent sklepień, północna część korpusu nawowego i całe protestanckie wyposażenie wnętrza zostało wypalone. Odbudowę ruiny kościoła jako katedry rozpoczęto dopiero od chwili wskrzeszenia diecezji szczecińsko-kamieńskiej przez papieża Pawła VI bullą z dnia 28. VI. 1972r (przez długi czas zastanawiano się, czy odbudowa ma sens ze względu na ogrom zniszczeń). Początkowo odbudowano najpierw część chórową kościoła na ingres pierwszego ordynariusza biskupstwa szczecińsko-kamieńskiego, biskupa Jerzego Stroby. Poświęcenia dokonał kardynał Stefan Wyszyński 8 października 1972 roku.

Pierwsza bazylika w diecezji
Odbudowę kościoła prowadzono wg projektu inż. arch. Stanisława Latoura. Pracami budowlanymi kierował ówczesny proboszcz ks. Julian Janas, inspirowany przez biskupa Jerzego Strobę, który odbudowę katedry uznawał za pierwszoplanową. Korpus nawowy poświęcony został 8.IX.1974 r. w czasie uroczystej sesji konferencji plenarnej Episkopatu Polski, która odbyła się w Szczecinie z okazji 860-lecia chrztu Pomorza Zachodniego.

Konsekracja katedry odbyła się 31. V. ł 982 r. a dokonał jej biskup Kazimierz Majdański. W dniu 23.V.ł983 r. Papież Jan Paweł II obdarzył katedrę św. Jakuba Apostoła zaszczytnym i pierwszym w diecezji tytułem bazyliki.. VI. 1987 r. bazylikę nawiedził Ojciec Święty Jan Paweł II podczas III pielgrzymki do Polski. Przed katedrą stoi pamiątkowy krzyż z Jasnych Błoni w Szczecinie, gdzie była papieska celebra. Nad właściwym wyposażeniem wnętrza bazyliki czuwa od 1980 r. ks. inf. Roman Kostynowicz, kustosz katedry i jej proboszcz w latach 1980-88.
Ostatnie prace
W 2007 rozpoczęła się rekonstrukcja wieży w celu przywrócenia jej dawnej sylwetki. 12 stycznia 2008 na wieży postawiono strzelisty hełm, w którym mają znaleźć się punkty widokowe. Po rekonstrukcji wieży katedra mierzy 110,18 m i jest najwyższym budynkiem w Szczecinie oraz drugą co do wysokości świątynią w Polsce - po bazylice w Licheniu (141, 5 metra) 15 czerwca 2008 uroczyście poświęcone zostały nowe organy. Mają one 66 głosów i składają się z 4743 piszczałek, w tym 183 trąbki hiszpańskie. Cały instrument o wysokości 10 m waży 36 ton.

Ciekawostki
Z największym szczecińskim kościołem związane były znane osoby. Najsłynniejszym organistą ewangelickiego wówczas kościoła św. Jakuba był słynny niemiecki kompozytor romantyczny Carl Loewe, znany szczególnie jako autor wielu pieśni (m.in. Switezmädchen i Frau Twardowska do słów Adama Mickiewicza). Loewe był przez 45 lat (1820-1865) najwybitniejszą postacią życia muzycznego Szczecina i doprowadził do wykonania wielu wybitnych dzieł - Pasji według św. Mateusza i Pasji według św. Jana Jana Sebastiana Bacha. Pomnik Loewego stał przed katedrą do 1945 (do dziś ocalał tylko neogotycki cokół, na którym stoi obecnie figura Maryi). W dniu 13.07. 2008 r. prezydent Litwy Valdas Adamkus odsłonił w bazylice katedralnej tablicę poświęconą litewskim lotnikom: S. Dariusowi i S. Girenasowi, których samolot w dniu 17 lipca 1933 roku rozbił się koło wsi Pszczelnik podczas rekordowego przelotu (bez międzylądowań) na trasie Nowy Jork - Kowno. Obaj piloci zginęli.