Echa dawnych grobów. W Koszalinie było wiele cmentarzy

Cmentarz na Górze Chełmskiej
Nekropolia te funkcjonowała na szczycie Góry Chełmskiej pomiędzy XIII, a XVI wiekiem (niewykluczone, że jego początki sięgają czasów pogańskich). Działa przy sanktuarium maryjnym, do którego w średniowieczu pielgrzymowali pątnicy z całej Europy. Dlatego oprócz mieszkańców Koszalina i okolic, grzebano tam również właśnie pielgrzymów. Mogło tam zostać pochowanych około 3,5 tysiąca osób.

Cmentarz przy katedrze
Początek istnienia tego cmentarza jest ściśle związany z końcem budowy katedry. Funkcjonował on do początku XIX wieku, gdy żołnierze napoleońscy, którzy przez jakiś czas okupowali Koszalin, cmentarze przeniesiono za mury miejskie. Wielu badaczy uważa, że w fundamentach katedry znajdują się krypty grobowe znaczniejszych duchownych. Cmentarz najprawdopodobniej znajdował się po północnej stronie kościoła.

Cmentarz przy kaplicy Świętej Gertrudy
Kaplicę tę zabudowano w 1384 roku i od początku służyła jako kaplica cmentarna. Na pobliskim cmentarzu chowano uboższych mieszkańców miasta. Nie jest znana dokładna data zamknięcia tej nekropolii i okoliczności, które temu towarzyszyły. Najprawdopodobniej dokonywano na nim pochówków jeszcze XVIII wieku. W 1994 roku teren cmentarza została przekopany. Odkryto wówczas warstwy ludzkich szczątków.

Cmentarz przy kaplicy Świętego Mikołaja
Nie jest znana dokłada data jej wybudowania. Pierwsza pisana wzmianka o niej pochodzi z 1424 roku. Kaplica znajdowała się przy dzisiejszej ulicy Podgórnej, a cmentarz zajmował teren obecnego placu Kilińskiego, przy ulicy Młyńskiej. Cmentarz był użytkowany do roku 1819. Kaplicę rozebrano trzy lata później.

Stary cmentarz
Został utworzony 15 kwietnia 1819 roku. Powstał na obszarze 5,25 morgi i ciągnął się wzdłuż dzisiejszej ulicy Kościuszki zajmując większą część parku, który dziś okala Koszalińską Bibliotekę Publiczną. Wówczas teren ten leżał poza granicami miasta (które jeszcze wtedy oznaczał zasięg murów miejskich) i doskonale nadawał się do tego, aby dostosować się do państwowego zakazu chowania zmarłych w obrębie murów. Szybko stał się dużą, miejską nekropolią. W międzyczasie cmentarz zyskał groby tych, którzy w szczególny sposób zasłużyli się w tym okresie dla miasta. Najsłynniejszym z nich był Ernest von Braun, burmistrz Koszalina w latach 1816-1859 roku. W pobliżu grobu burmistrza leżał bohater wojen z Napoleonem, niejaki Conradt. Zasłynął o tym, że podczas legendarnej bitwie pod Waterloo zdobył kamizelkę francuskiego cesarza. Stary Cmentarz został zamknięty w 1926 roku. Powód: brak możliwości poszerzenia jego obszaru. Po wojnie nekropolia przy ulicy Młyńskiej powoli popadała w ruinę. Kaplice, grobowce, bramy były przez lata demontowane i używane między innymi do brukowania dróg. W ziemi pozostało około 20 tysięcy ciał dawnych koszalinian.

Cmentarze żydowskie
Swoje cmentarze mieli też żydowscy mieszkańcy Koszalina. Pierwszy znajdował się przy dzisiejszej ulicy Rzecznej (kilka lat temu został on przez władze Koszalina uporządkowany i oznaczony). Drugi, wraz z domem pogrzebowym, wybudowano na terenie obecnej Politechniki Koszalińskiej, przy ulicy Racławickiej (obecnie w tym miejscu, na terenie uczelni, stoi piękny pomnik). W trakcie Kryształowej Nocy w 1938 roku oba cmentarze zostały zniszczone przez niemieckich nazistów.

Korzystałem z opracowania "Cmentarze Koszalina" autorstwa Ryszarda Borkowskiego i Jerzego Grynkiewicza.

Cmentarz komunalny
Nekropolia przy ulicy Gnieźnieńskiej powstała 1897 roku (zastępując Stary cmentarz). Była ona znacznie oddalona od miasta i przez wiele lat ówcześni koszalinianie byli do niej źle usposobieni. Decydowały o tym słabe zagospodarowanie oraz mało urokliwy teren. Dopiero po jakimś czasie w alejach nasadzono drzewa i krzewy. Przy głównej bramie cmentarnej przez długie lat stał biały krzyż z napisem "Jezus żyje". Dawnych, niemieckich mieszkańców chowano tutaj jeszcze do 1947 roku, a pochówki ludności polskiej rozpoczęto od południowej strony. Ostatnie przedwojenne grobowce i nagrobki zostały zlikwidowane na początku lat 70.